پوسیدگی دندان جز آسیب های دائمی به بافت مینا و عاج دندان به حساب می آید و می تواند باعث شکل گیری روزنه و حفره های کوچک و آسیب رسیدن به بافت پالپ یا مغز دندان شده و درنهایت مجبور به کشیدن دندان شویم.برای جلوگیری از پوسیدگی دندان چند راهکار وجود دارد که آنها را برای شما توضیح خواهم داد.
پوسیدگی دندان از جمله مشکلات رایج سلامتی در جهان به شمار می آید.این مشکل بیشتر در کودکان ، نوجوانان و افراد میانسال وجود دارد.پوسیدگی از ترکیب عوامل رایجی مانند باکتری های موجود در دهان شما ، میان وعده های مکرر ، نوشیدن نوسیدنی های شیرین و تمیز نکردن درست دندان ها بوجود می آید.
علائم پوسیدگی دندان
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ابتدا باید علایم آن را بدانیم تا بتوانیم قبل از رسیدن آسیب جدی به دندان ، دندان را ترمیم کنیم و پوسیدگی را از بین ببریم.
این نشانه ها و علایم پوسیدگی بسته به وسعت و محل دندان متفاوت است.وقتی که دندان شروع به پوسیدن کند ، ممکن است شما هیچ علامتی نداشته باشید.هرچه این پوسیدگی بیشتر شود ممکن است متوجه یک یا چند مورد از نشانه های زیر شوید:
- دندان درد ، درد خود به خود یا دردی که بدون هیچ دلیل خاصی رخ بدهد.
- حساسیت دندان
- درد خفیف تا شدید هنگام خوردن و یا نوشیدن غذا و نوشیدنی های شیرین ، سرد یا گرم.
- حفره و یا سیاهی های قابل مشاهده بر روی دندان
- لکه های قهوه ای ، سیاه و یا سفید روی سطح دندان شما
- احساس درد در دندان هنگام گاز گفتن غذا
اگر شما یک یا چند مورد از علایم گفته شده را تجربه کرده اید بهتر است قبل از مراجعه به دندانپزشکی از مشاوره و ویزیت آنلاین و رایگان کلینیک دندانپزشکی مدرن استفاده کنید.
زمان مراجعه به دندانپزشک برای جلوگیری از پوسیدگی دندان
شما نمی توانید به موقع از پوسیدگی دندان مطلع شده و از آن جلوگیری کنید به همین دلیل بهتر است هر 6 ماه یک بار به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید تا توسط پزشک معاینه شوید و در صورت نیاز دندان های شما جرم گیری شود حتی اگر هیچ مشکلی در دندان ها و دهان شما وجود نداشته باشد اینکار را انجام دهید.
علت پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان به مرور دندان اتفاق می افتد و این مشکل به دلایل زیر به وجود می آید:
تشکیل پلاک دندانی
پلاک دندانی لایه ای چسبناک و شفاف است که قسمتی از دندان شما را می پوشاند.این پلاک ها به دلیل استفاده از غذا های حاوی شکر و نشاسته و خوب تمیز نکردن این مواد از روی دندان و تغذیه باکتری ها از این مواد باقی مانده تشکیل می شود.
این پلاک ها یا روی دندان و در کنار بافت لثه تشکیل می شود و یا زیر بافت لثه که درصورتی که سریع این مشکل رفع نشود این پلاک ها سفت شده و به رسوب تبدیل می شود ، رسوب ها لایه ای محافظ برای باکتری ها می شوند که از بین بردن رسوب سخت تر خواهد بود.
حملات پلاک های دندانی
اسید موجود در پلاک دندانی باعث از بین رفتن مواد معدنی موجود در مینای دندان و عاج دندان می شود.این فرسایش تدریجی باعث تشکیل حفره های کوچک بر روی مینای دندان شود که اولین مرحله از پوسیدگی دندان می باشد.
به محض ایجاد حفره بر روی مینای دندان ، اسید و باکتری های موجود در پلاک دندانی ، به لایه بعدی دندان می رسند که عاج دندان نام دارد.این لایه از مینای دندان نرم تر است و در مقابل اسید ها مقاومت کمتری دارد.
عاج دندان دارای لوله ها یا شبکه های ریزی است که مستقیم به عصب دندان متصل است که باعث بروز حساسیت می شوند.
تخریب همچنان ادامه دارد
با پیشرفت پوسیدگی دندان ، اسید و باکتری های دندان به سمت مغز دندان حرکت می کنند.لایه بعدی پالپ دندان است که عصب ها و رگ های خونی را شامل می شود.پالپ دندان به وسیله باکتری ها اشباع شده ، متورم و تحریک می شود.
از آنجایی که جایی برای گسترش تورم در داخل دندان وجود ندارد ، عصب ها تحت فشار قرار می گیرد که باعث بروز دندان درد می شود.
این ناراحتی حتی می تواند خارج از ریشه دندان و در استخوان دندان هم شکل بگیرد.
عوامل خطر ساز برای جلوگیری از پوسیدگی دندان
همانطور که گفتیم همه افرادی که دندان طبیعی دارند خطر پوسیدگی دندان برای آنها وجود دارد اما این عوامل ریسک پوسیدگی دندان را افزایش می دهد که جلوگیری از پوسیدگی دندان را سخت می کند.
محل دندان
پوسیدگی دندان بیشتر در دندان های عقبی رخ می دهد.این دندان ها دارای شیار ها ، شکاف ها ، حفره ها و ریشه های متعدد هستند که تکه های غذا در بین آها گیر می کند.که به همین دلیل تمیز کردن آنها نسبت به دندان های جلولی که سطح صاف دارند و در دسترس هستند سخت تر می شود.
غذا ها و نوشیدنی های بخصوص
غذاهایی که زمان بیشتری روی سطح دندان و یا کنار های دندان می چسبند مانند شیر ، بستنی ، عسل ، شکر ، نوشیدنی های گازدار مانند دلستر و نوشابه ، میوه های خشک شده ، کیک و کلوچه ، شکلات و آبنبات ، غلات مانند ذرت و چیپس و پفک بیشتر از مواد غذایی که به راحتی با بزاق دهان تمیز می شوند باعث بروز پوسیدگی می شوند که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان باید کمتر از این مواد غذایی استفاده کرد و یا تمیز کردن دندان ها را بهتر انجام داد.
تعداد میان وعده های زیاد
وقتی شما میان وعده های متعدد داشته باشید و یا نوشیدنی های شیرین را زیاد استفاده کنید شما زمیه لازم برای تولید اسید توسط باکتری ها و تخریب مینای دندان توسط این اسید ها را آماده می کنید.
همچنین استفاده از نوشیدنی های گازدار و اسیدی مانند نوشابه ها ، فضای اسیدی مستمری روی دندان ایجاد می کندکه باعث پوسیدن دندان ها می شود پس برای جلوگیری از پوسیدگی دندان بهتر است میان وعده های کمتر داشته باشید و از نوشیدنی های اسیدی استفاده نکنید.
غذا دادن به نوزاد هنگام خواب
اگر قبل از زمان خواب نوزاد به او غذا بدهید باقی مانده این مواد غذایی در داخل دهان و روی دندان ها نوزاد در حالی که خواب است ، ساعت ها باقی می ماند که باعث بروز پوسیدگی در دندن های در حال رشد نوزاد می شود.
مسواک زدن ناکافی
اگر شما بلافاصله پس از خوردن و آشامیدن ، دندان های خود را تمیز نکنید ، زمینه اولین مرحله پوسیدگی دندان یعنی تشکیل پلاک را فراهم می کنید.
فلوراید ناکافی
فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند و حتی می تواند از پوسیدگی دندان در مراحل اولیه جلوگیری و آن را معکوس کند.به دلیل خواص مفیدی که فلوراید برای سلامتی دندان ها دارد از آن در بیشتر خمیر دندان ها و محلول های دهان شویه استفاده می شود.اگر شما به خوبی بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نکنید ، فلوراید کمتری به دندان ها می رسد و خطر پوسیدگی دندان افزایش می یابد.
دهان خشک
خشکی دهان به دلیل کم بودن بزاق تولید شده در دهان ایجاد می شودکه براق به تمیز کردن دندان ها از تکه های غذا و جلوگیری از پوسیدگی دندان ها کمک می کند.همچنین ترکیب قلیایی موجود در بزاق ، اسید های تولید شده توسط باکتری ها را خنثی می کند.
دارو های خاص ، بعضی شرایط پزشکی و تشعشعات دستگاه عکسبرداری به ناحیه سر و گردن می تواند باعث کاهش بزاق تولید شده در دهان شود که ریسک پوسیدگی دندان را افزایش می دهد.
پرکننده های فرسوده دندان و ابزار های دندان
طس زمان مواد پرکننده دندان ضعیف می شوند و شروع به شکستن و یا ایجاد لبه های تیز کنند.این کار به راحتی باعث تشکیل پلاک می شود و از بین بردن آن ها سخت تر است.همچنین ابزار هایی مانند ارتودنسی دندان که برای مرتب کردن دندان ها استفاده می شوند ، به راحتی تکه های غذا در اطراف آنها گیر می کند و تمیز کردن آنها به زمان و دقت بیشتری نیاز دارد تا پلاک دندانی تشکیل نشود.
اگر بهداشت دهان به درستی رعایت نشود می تواند باعث از دست رفتن دندان شود که برای رفع بی دندانی باید از ایمپلنت دندان استفاده کنید.
سوزش معده یا دستگاه گوارش
سوزش معده یا ریفلاکس دستگاه گوارش می توانده اسیده معده را به دهان هدایت کند که باعث از بین بردن مینای دندان و آسیب جدی به دندان می شود.این مشکل عاج دندان را بیشتر در معرض خطر پلاک دندان و باکتری های دهان قرار می دهد.
دندانپزشک شما توصیه می کند تا به پزشک دستگاه گوارش مراجعه کنید تا مشخص شود آیا ریفلاکس معده باعث پوسیدگی دندان های شما است یا خیر.
اختلالات اشتها
آخرین دلیلی که می تواند جلوگیری از پوسیدگی دندان را سخت تر کند اختلالات گوارشی است.بی اشتهایی و پرخوری می تواند باعث بروز پوسیدگی دندان شود.اسید معده حاصل از استفراغ مکرر می تواند دندان ها را شسته و حل کردن مینای دندان را آغاز کند.
همچنین این اختلالات می تواند در تولید بزاق دهان مشکل ایجاد کند که جلوگیری از پوسیدگی دندان را سخت تر از قبل می کند.
مشکلات پوسیدگی دندان
این مشکل آنقدر رایج است که حتی ممکن است شما آنرا جدی نگیرید.همچنین شاید فکر کنید که پوسیدگی در دندان ها یشیری کودکان مهم نباشد.پوسیدگی دندان حتی در دندان های شیری می تواند باعث بروز مشکلات زیر شود:
- دندان درد
- آبسه دندان
- تورم یا عفونت اطراف دندان
- آسیب رسیدن و یا شکستن دندان
- مشکلات در هنگام جویدن غذا
- حرکت دندان ها بعد از از دست دادن یک یا چند ندان
هنگامی که پوسیدگی دندان شدید شود ممکن است دچار مشکلات زیر شوید:
- دردی که در زندگی روزمره اختلال ایجاد می کند.
- کاهش وزن و یا مشکلات تغذیه به دلیل کم شدن غذا و یا مشکلات و درد هنگام جویدن غذا
- از دست دادن دندان که علاوه بر تاثیری که روی ظاهر و صورت شما می گذارد باعث کاهش اعتماد به نفس شما می شود.
- در برخی موارد کمیاب ، بروز آبسه دندانی می تواند باعث از دست رفتن دندان و یا خطرات جانی شود.
راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان
بهداشت دهان و دندان مناسب می تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.در زیر مهم ترین نکات برای جلوگیری از پوسیدگی دندان را برای شما آماده کرده ایم بهتر است در مورد بهترین روش ها برای جلوگیر یاز این مشکل از دندانپزشک خود کمک بخواهید.
بعد از خوردن یا نوشیدن غذا با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید
دندان های خود را حداقل دوبار در روز و به طور ایده آل بلافاصله بعد از خوردن و آشامیدن با خمیر دندان های حاوی فلوراید مسواک بزنید و در کنار آن از نخ دندان استفاده کنید.
دهان خود را بشویید
اگر دندانپزشک شما تشخیص دهد که ریسک پوسیدگی دندان شما بالا است ، توصیه می کند که از دهان شویه های حاوی فلوراید استفاده کنید.
مرتبا به دندانپزشک مراجعه کنید
از جرمگیری تخصصی دندان ها استفاده کنید.زیرا اینکار از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند و باعث تشخیص به موقع می شود.دندانپزشک می تواند بهترین برنامه ریزی را برای چک کردن وضعیت دندان های شما انجام می دهد
استفاده از محافظ دندان
استفاده از پوشش پلاستیکی (سیلیکونی) محافظ برای سطح دندان های عقب.این پوشش محافظ از گیر کردن غذا داخل شیار و حفره های دندان های آسیاب جلوگیری می کند که درنتیجه از آسیب زدن پلاک ها و تولید اسید توسط باکتری های دندان جلوگیری می کند و مینای دندان سالم می ماند.
مرکز کنترل بیماری های امریکا استفاده از این محافظ ها را برای دانش آموزان توصیه می کند.این محافظ ها چندین سال عمر می کنند اما بهتر است که به طور منظم کنترل شوند.
اجتناب از میان وعده های زیاد و آشامیدن نوشیدنی گازدار
برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها بهتر است از نوشیدنی های گازدار استفاده نکنید چرا که اسید موجود در این نوشیدنی ها به باکتری های دهان برای از بین بردن مینای دندان کمک می کند.اگر در طول روز از این نوشیدنی ها استفاده می کنید دندان های شما تحت حمله مداوم باکتری ها هستند.
خوردن غذا های مفید برای دندان
بعضی غذا ها و خوراکی ها برای سلامت دندان های شما بهتر هستند.از غذاهای شیرین و چسبنده که به مدت طولانی به دندان می چسبند استفاده نکنید و اگر از غذا های چسبنده و شیرین استفاده می کنید بهتر است بلافاصله به وسیله مسواک و نخ دندان دندان های خود را تمیز کنید.
میوه های تازه و سبزیجات برای افزایش بزاق دهان و چرخش آن مفید است.همچنین قهوه ، چای ،شیر و آدامس بدون قند و شیرین به تمیز کردن تکه های غذا کمک می کنند.
استفاده از دهان شویه های آنتی باکتریال
اگر شما به دلیل برخی برخی درمان های دارویی در معرض پوسیدگی دندان باشید ، دندانپزشک شما برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ، استفاده از دهان شویه های آنتی باکتریال را تجویز می کند تا از تعداد باکتری های مضر دهان شما کاسته شود.
درمان های ترکیبی
جویدن آدامس های دارای زایلیتول در کنار دهان شویه های حاوی فلوراید و آنتی باکتریال در جلوگیری از پوسیدگی دندان ها موثر است و ریسک پوسیدگی دندان را کاهش می دهد.
آیا پوسیدگی دندان در مراحل ابتدایی قابل تشخیص است؟
مسلما پوسیدگی دندان از یک نقطه کوچک شروع می‌شود. در ابتدا سفیدرنگ بوده و هیچ‌گونه علامتی ندارد بنابراین خود فرد متوجه آن نمی‌شود ؛ درحالی‌که برای یک دندانپزشک قابل‌تشخیص است. به‌مرور پوسیدگی پیشرفت می‌کند و پس از مدتی ناگهان به علت فروریختن بخشی از تاج دندان دچار حفره، حساسیت و درد می‌شود.
در این مرحله است که بیمار متوجه پوسیدگی می‌شود و به دندانپزشک مراجعه می‌نماید. حال‌آنکه حجم زیادی از بافت دندان درگیر پوسیدگی شده و باید با مواد مصنوعی جایگزین شود که این جایگزینی بسته به وسعت، شکل، و عمق حفره می‌تواند باعث تحمیل هزینه و نیاز به مراجعات متعدد به دندانپزشکی و تحمل درمان‌های پیچیده و نهایتا کوتاه شدن عمر دندان شود.
اگر پوسیدگی در مراحل ابتدایی تشخیص داده و ترمیم شود به علت حجم کم پوسیدگی و حفظ بافت بیشتری از دندان با حداقل هزینه، در کمترین زمان امکان درمانی با بیشترین دوام فراهم خواهد شد. بنابراین هرچه میزان مراقبت و بهداشت فردی ما بیشتر باشد بازهم ویزیت شش ماه یک‌بار دندانپزشکی جهت کشف پوسیدگی‌های احتمالی در نقاط مختلف دندان‌ها در مراحل اولیه اقدام موثری در پیشگیری از پوسیدگی است.
