در این جلسه از دندانپزشک بدون درد می خواهیم به مسئله پوزیشن دندانپزشک و عوامل تاثیرگذار در پوزیشن دندانپزشک بپردازیم.
آیا از نظر علمی و تحقیقاتی که صورت گرفته پوزیشن دندانپزشک در مشکلات دردهای مفصلی و عضلانی تاثیر دارد؟ اگر تاثیرگذار باشد جزو عواملی به حساب می‌آید که می توانیم با دقت و آگاهی از این موضوع که این نکات می تواند در آینده برای ما مشکل‌ساز شود، به فکر پیشگیری آنها باشیم که دیگر به مرحله درمان نرسیم.
بیشتر بخوانید : دندانپزشکی بدون درد – جلسه اول : دردهای عضلانی مبهم
مصاحبه با دکتر شاهین در ارتباط با پوزیشن دندانپزشک
طبق صحبت های دکتر شاهین و تحقیقات ایشان در مورد پوزیشن‌های مختلف دندانپزشکان، اینطور برآورد میشود که آنها به این موضوع عادت کرده اند و معمولا با سر و گردن خمیده و شانه های افتاده کار می‌کنند. به عبارتی پوزیشن خمیده می گیرند.
برای مثال فردی که سیگار می کشد و الکل یا مواد مخدر مصرف میکند، تغییراتی در مغزش ایجاد شده و مغز او دوپامین ترشح می کند. دندانپزشک هم چون به این پوزیشن عادت کرده همانند این افراد می باشد.
یکی از مسائلی که دندانپزشکان مخصوصا در زمان شروع فعالیت درمانی بر روی بیمار باید رعایت کنند، این است که بتوانند از آینه دندانپزشکی استفاده کنند. این آینه باعث می شود که یک پوزیشن درست به داندانپزشک القا شود و شرایطی ایجاد می کند که دندانپزشک داخل دهان بیمار را به طور مستقیم نگاه نکند که می توان گفت جزو پوزیشن های خیلی سخت به حساب می‌آید.
تطابق دندان در آینه و عملا اجرا کردن آن شاید یک پوزیشن سخت باشد که باعث می شود دندانپزشکان از همان ابتدا با این موضوع ارتباط برقرار نکنند و پوزیشن نادرست به خودشان بگیرند. اگر بتوانیم برگردیم به دوران دانشجویی و این موارد را اصلاح کنیم و اهمیت آن را به دانشجوها گوشزد کنیم. شاید بتوانیم جلوی بروز خیلی از مشکلات را بگیریم.
به طور کلی در دندانپزشکی باید سه ضلع رعایت شود :
- ضلع کاهش آگاهی و شناخت
- اصول ارگونومیک (وسایل بزرگنمایی، نور مناسب و غیره)
- سلامت جسمی و ذهنی دندان
اگر این سه ضلع کامل شود ما می توانیم یک دندانپزشک موفق، با کمترین هزینه داشته باشیم.
سوال : در ارتباط با پوزیشن دندانپزشکان آیا از نظر علمی اصلاح این پوزیشن امکان پذیر می باشد؟
پاسخ : خوشبختانه همانگونه که در سیستم مغز یک قانون اینرسی وجود دارد و در مقابل تغییر حالت مقاومت می کند، بررسی ها و مطالعات جدید نشان می دهد که در مغز یک سیستم وجود دارد به نام خاصیت فیزیولوژی نوروپلاستیته.
تا چندین سال پیش تصور بر این بود که تعداد سلول های عصبی در مغز ثابت می باشد، یعنی از بدو تولد حدود ده میلیارد سلول عصبی وجود دارد که تا آخر عمر همان ده میلیارد می باشد ولی با پیشرفت در علم و به خصوص عکس های رنگی MRI و در علوم اعصاب تحقیقات انجام شد متوجه شدند که امکان رشد مجدد سلول های عصبی مثل بافت های دیگر وجود دارد و خوشبختانه این رشد عصب در قسمتی به نام هیپوکامپ اتفاق می افتد که این قسمت مربوط به حافظه و یادگیری می باشد. در واقع همانطور که دندانپزشکان در دوران بالینی خود در دوران دانشجویی این الگوی حرکتی برای آنها به عنوان حافظه حرکتی در آمده، ما می توانیم با روش ها و یا تکنیک های تحریکاتی که انجام میدهیم، این الگوی حرکتی را اصلاح کنیم تا دندانپزشکان این الگوی های حرکتی جدید را اجرا کنند.
پس بله تغییر پوزیشن از نظر علمی امکان پذیر می باشد. ولی تا حدی مشکل بوده و نیاز به آموزش و مهم تر از همه انگیزه دندانپزشک دارد . تا دندانپزشک با مشکل مواجه نشود امکان اصلاح تغییر الگو برایش ضعیف می باشد ولی اگر متوجه اشکلات خود شد، 100% ترغیب میشود که این الگو را اصلاح کند. بنابراین از نظر علمی امکان پذیر می باشد و می توانیم تا حدودی این الگوهای حرکتی را که به صورت عادت در آمده را اصلاح کنیم.
بیشتر بخوانید : دندانپزشکی بدون درد – جلسه دوم
سوال : وضعیت یا ساختار طبیعی در دندانپزشکان به چه صورت می باشد که با مسئله پوزیشن هم رابطه مستقیم دارد؟
پاسخ : به طور کلی برای حالت انسان 4 یا 5 موقعیت را در نظر میگیریم
- حالت ایستاده
- حالت نشسته
- موقعیت خوابیدن
- موقعیت راه رفتن
- حالت دویدن
در مجموع می توان گفت که ما 2 حالت داریم یکی پوسچرهای استاتیک (مثل وضعیت نشسته) و دیگری پوسچرهای پویا یا داینامیک (مثل راه رفتن) این پوسچر یا وضعیتی که افراد انتخاب می کنند به صورت رفلکسی ایجاد می شود یعنی اشخاص را می توان بر اساس پوسچر یا وضعیتی که انتخاب می کنند حتی از نظر روان شناسی، شخصیت و از نظر عملکرد مورد بررسی قرار داد.
بیشتر بخوانید : دندانپزشکی بدون درد – جلسه سوم
بنابراین سوالی که مطرح می شود این است که پوزیشن یا پوسچر صحیح چگونه است ؟
از نظر علمی پوسچر صحیح در حالت نشسته وقتی اتفاق می افتد که دو طرف انتهای گوش با مفصل های شانه در یک امتداد قرار بگیرند و همین طور امتداد مفاصل شانه و لگن هم در یک سطح قرار گرفته باشد. در حالت ایستاده هم استاندارد پوزیشن زمانی می باشد که اگر یک خط را در نظر بگیریم و از رو به رو به آن نگاه کنیم، از وسط بینی و وسط استخوان جناغ سینه و قسمت وسط استخوان مهره دوم ساکروم یا خاجی عبور می کند. در واقع این پوزیشن ایستادن به این شکل است که حفظ این پوزیشن تا حدودی بر اساس میزان فعالیت عضلاتی آنها بوده و حفظ این پوزیشن برای پیشگیری از درد های عضلانی بسیار ضروری می باشد.
سوال : خودارزیابی برای سیستم پوزیشن دندانپزشک ، ساختار دندانپزشک به چه صورت انجام می شود؟
پاسخ : در ارزیابی پوسچر 2 نکته برای ارزیابی دندانپزشک اهمیت دارد. اندازه گیری قوس گردن و دیگری اندازه گیری قوس پشت که در رابطه با اندازه گیری قوس گردن دندانپزشک باید کنار دیوار در حالت ایستاده قرار بگیرد، سر و شانه ها را به دیوار تکیه داده و بعد ما می‌توانیم قوس گردن و قوس کمر را اندازه گیری بکنیم.
فاصله قوس کمر با دیوار باید حدودا 4 تا 5 سانتی متر باشد در این صورت قوس و انحنای کمر طبیعی می باشد. ناحیه گردن هم باید حدود 5 تا 7 سانتی متر باشد و اگر بیش تر از این اندازه شود مشکل دارد.
بنابراین خود ارزیابی در حالت پوسچر یا ستون فقرات بیشتر به واسطه ی ارزیابی این قوس ها می باشد ، البته روش های دیگری هم وجود دارد که به این شکل می باشد که می توان به دندانپزشک بگوییم به حالت خمیده قرار بگیرد سپس با علامت گذاری بر روی زوائد شوکی چنانچه زوائد شوکی انحراف داشت و در یک راستا نبود متوجه وجود مشکل در ساختار بدن می شویم.
حتی از نظر ظاهری افرادی که شانه های جلو آمده یا سر خمیده دارند، معمولا دارای پوسچر یا وضعیت های غیر طبیعی بوده اند. یا حتی افرادی که دارای کف پای صاف یا افرادی که زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری دارند، برای این افراد تست های تخصصی وجود دارد ولی آنچه که برای یک دندانپزشک در رابطه با ستون فقرات مهم است، اندازه گیری قوس گردن و قوس ناحیه کمر در خودارزیابی می باشد.
بیشتر بخوانید : دندانپزشکی بدون درد – جلسه چهارم
سوال : کدام عضلات در دندانپزشک برای پوسچر و پوزیشن دخالت بیشتری دارد؟
پاسخ : به طور کلی 5 عضله را می توان در نظر گرفت که مورد اول عضلات شکم هستند. این عضلات پوسچر بدن را حفظ می کنند و بخاطر انقباض و نگهداری احشا که داخل شکم هستند نقش مهمی در حفظ پوسچر دارند و ضعف این عضلات باعث افزایش قوس کمر یا لوردوز می شود و پوسچر شخص را مختل می کند.
دسته دیگر عضلات ذوزنقه ای هستند که معمولا برای دندانپزشکان مشکل‌ساز شده و پوسچر آن ها را مختل می کنند. در واقع ضعف این عضلات در دندانپزشکان بسیار شایع می باشد.
دسته سوم عضله چهارسررانی می باشد که در حفظ ثبات ستون راستای بدن یا تراز نمودن بدن اهمیت دارد.
دسته دیگر عضلات که در حفظ قامت و راستای طبیعی بدن اهمیت زیادی دارند، عضلات سرینی می باشند که این عضلات نیز در نگهداری پوسچر و پوزیشن بیمار اهمیت بالایی دارد و نهایتا عضلاتی که در حفظ راستا و پوزیشن دندانپزشک اهمیت دارد عضلات عمقی لگن می باشد که اگر این عضلات با یکدیگر تعادل داشته باشند و تقویت بشوند، پوزیشن دندانپزشک حفظ می شود اما ضعف هر کدام از عضلات اعم از عضلات چهارسرران، عضلات سرینی، عضلات ذوزنقه ای، عضلات شکم و عضلات کف لگن باعث ایجاد اختلال در پوسچر دندانپزشک می شود.
سوال : در نهایت چه پوزیشن و وضعیت هایی باعث اختلال در حالت و ساختار طبیعی دندانپزشکان می شود؟
پاسخ : مهم ترین عامل که باعث می شود دندانپزشکان این پوسچر را حفظ کنند، نیروی جاذبه یا نیروی ثقل زمین می باشد. یعنی به کمک نیروی ثقل به اصطلاح سر به طرف پایین آمده و بدن به سمت جلو قرار می گیرد و در مقابل ما باید عضلات سمت مخالف را تقویت کنیم که با این پوزیشن مقابله کند.
دومین عامل که ممکن است به اصطلاح در این پوزیشن ها اختلال ایجاد کند چرخش تنه یا خم شدن بیش از حد تنه می باشد و همین عامل می تواند باعث تغییر پوسچر شود. سومین عامل که خیلی مهم می‌باشد این است که چنانچه فاصله چشم دندانپزشک با دهان بیمار کمتر از 35 یا 40 سانتی متر باشد باعث ایجاد مشکلات می شود. بنابراین یک فاکتور بسیار مهم رعایت این نکته بوده که فاصله بین ناحیه چشم و دهان بیمار باید حداقل 35 تا 40 سانتی متر باشد، اگر این فاصله کم شود باعث ایجاد اختلال در ستون فقرات می شود.
سوال : در نهایت چه حالات و وضعیت هایی باعث اختلال در پوزیشن و ساختار طبیعی دندانپزشک می شود؟
پاسخ : نیروی جاذبه باعث خم شدن سر و بدن می شود که دندانپزشکان می توانند با استفاده از یک تکنیک به جای اینکه سر و تنه را به سمت بیمار خم کنند، از ناحیه لگن خم شوند و با رعایت این تکنیک هیچ گونه فشاری به ناحیه گردن و تنه وارد نمی شود.
